MEF'ULÜN LEH
Arapça bir cümlede bulunan fiilin yapılma veya yapılmama sebebini açıklayan mastara "mef'ulün leh" denir.
Mef'ulün leh'ler cümlede fiilin işleniş sebebini bildirdiği için "niçin?" sorusuna cevap oluştururlar. Bir cümlede mef'ulün leh'i bulmanın yolu, CÜMLEDE SEBEBİ BİLDİREN FİİLLE BİRLİKTE "NEDEN/NİÇİN.... OLDU?" GİBİ BİR SORU SORARIZ, ALDIĞIMIZ CEVAP MEF'ULÜN LEH'TİR.
MEF'ULÜN LEH genel olarak MANSUBTUR(harekesi fethalıdır)
ÖRNEK:
قَدِمْتُ إلى هَذِهِ المَدينة طَلَبًا للعِلْمِ ben bu şehre ilim öğrenmek için geldim.
neden geldim? - طَلَبًا öğrenmek için mef'ulün leh'tir.
MEF'ULÜN LEH'TEN HARF-İ CERİN HAZFEDİLMESİ:
Mef'ulün leh'in mansub olabilmesi başka bir deyişle harf-i cerin hazfedilmesi için şu 4 şartın BİR CÜMLEDE AYNI ANDA BULUNMASI GEREKİR.
1. MEF'ULÜN LEH OLACAK SÖZÜN MASTAR OLMASI:
يَصُومُ المسلمون إطَاعَةً لِرَبِّهِمْ müslümanlar Rablerine itaat etmek için oruç tutarlar.
niçin oruç tutarlar?- إطَاعَةً itaat etmek için,harekesi fethalı tenvindir, mastardır, mef'ulün leh'tir.
2. MEF'ULÜN LEH OLACAK MASTARIN İÇ DUYGULARIMIZI İFADE ETTİĞİMİZ, "SAYGI GÖSTERMEK, KÜÇÜMSEMEK, KORKMAK, BİLMEK, BİLMEMEK" GİBİ KALBİ FİİLLERDEN OLMASI:
ساعَدَ الغَنِيّ الفقيرَ شفْقَةً عليْهِ zengin fakire acıdığı için yardım etti.
neden yardım etti?- شفْقَةً acıdığı için, harekesi fethalı tenvindir, mastardır, mef'ulün leh'tir.
3. MEF'ULÜN LEH OLAN MASTARIN FAİLİ İLE SEBEBİ BİLDİREN FİİLİN FAİLİNİN AYNI OLMASI:
أمْسَكَ الشّرْطيّ اللِّصَّ خَوْفًا مِنْ فِرارِهِ polis, hırsızı kaçmasından korktuğu için tuttu.
neden tuttu?- خَوْفًا korktuğu için, korkan polistir, hırsızı tutan da polistir.fail hep aynı kişidir.
4. MEF'ULÜN LEH OLAN MASTARIN ZAMANI İLE SEBEBİ BİLDİREN FİİLİN FAİLİNİN AYNI OLMASI:
جِاْنَا إلى هُنا حُبًّا للعِلمِ biz buraya ilmi sevdiğimiz için geldik.
حُبًّا mastardır. mef'ulün leh'tir. zaman ile fail aynıdır.
جِاْتُكَ اليوْمَ لِوَعْدي أمْسِ dün sna sözverdiğim için bugün sana geldim.
söz verme dündür ama gelme zamanı bugündür.aynı zaman olmadığı için mef'ulün leh'in başından harf-i cer atılmamıştır.
ÖNEMLİ: MEF'ULÜ MUTLAKTA MASTARDIR MEF'ULÜN LEHTE MASTARDIR PEKİ BUNU KARIŞTIRMAMAK İÇİN NE YAPMAMIZ LAZIM?
MEF'ULÜ MUTLAK BİR CÜMLEDE AYNI FİİLİN MASTARIDIR VE CÜMLEYE PEKİŞTİRME, ÇEŞİDİNİ BİLDİRME VE SAYISINI BELİRTME ANLAMI KATAR.AMA MEF'ULÜN LEH SEBEB BİLDİRİR VE CÜMLEDEKİ FİİLİN MASTARI DEĞİLDİR.
YUKARIDAKİ 4 ŞARTI TAŞIYAN MEF'ULÜN LEH'TE ESAS OLAN MANSUB OLARAK ZİKREDİLMESİ İKEN BAŞINA ل-ب-من VE في GİBİ SEBEP BİLDİREN CER HARLERİNDEN BİRİNİN GETİRİLMESİ İLE LAFZAN MECRUR DA OLABİLİRLER.YANİ BU 4 ŞARTI TAŞIYOR DİYE İLLA Kİ BAŞINDA HARF-İ CER OLMAYACAK DİYE BİR KAİDE YOK .HER İKİSİ DE OLABİLİR.AMA BAŞINA HARF-İ CER GETİRİLMEDEN CÜMLE KURULMAK İSTENİYORSA BU 4 ŞARTI MUTLAKA TAŞIMASI GEREKİR.
MEF'ULÜN LEH'İN BAŞINDA HARF-İ CER YOKSA ONDAN SONRA GELEN KELİMENİN HARF-İ CER İLE BAŞLAMASI GEREKİR.
4 ŞARTI TAŞIDIĞI HALDE BAŞINDA YİNE DE HARF-İ CER OLNA MEF'ULÜN LEH LAFZAN MECRUR OLSALAR DA İRAB BAKIMINDAN MANSUB OLAN MEF'ULÜN LEH'İN YERİNDE BULUNDUKLARI İÇİN MAHALLEN MANSUB KABUL EDİLİRLER.
ÖRNEK:
غَرَسَ الرجُلُ الأشْجارَ والأزْهارَ تَجْميلاً / لِتَجْميلِ الحديقةِ adam bahçeyi güzelleştirmek için ağaç ve çiçekleri dikti.
her iki mef'ulün leh'te olabilir.
SEBEB BİLDİREN HARFLERDEN EN ÇOK لِ (Lİ) HARFİ KULLANILIR.DİĞERLERİNİN KULLANIMI AZ DA OLSA ARAPÇA İBARELERDE RASTLANABİLDİĞİ İÇİN BİRER ÖRNEK GÖRMEMİZ UYGUN OLACAKTIR:
اُعْمِيَ على الرّجُلِ من الحَرِّ adam sıcaktan bayıldı.
ماتَتِ الشّاةُ بِداءِها koyun hastalığı sebebiyle öldü.
ضُرِبَ رَجُلٌ في ليرَةٍ adam bir lira için dövüldü.
MEF'ULÜN LEH'İN MASDAR OLMAMA DURUMU
Bu mef'ul cümlede sebeb bildirdiği halde yapısı itibariyle mastar olmazsa lafız olarak başına gelecek bir cer harfiyle mecrur olur.
والأرْضَ وضَعَها للانام cümleinde olduğu gibi. للانام mastar değidir fakat başındaki cer harfi sebebiyle mecrur, mef'ulün lehtir.
MEF'ULÜN LEH'İN BAŞINDA BULUNAN DİĞER LAFIZLAR
Başında حَتّى-كَي-لِكَي-لِ bulunan mansub muzari de mastar manası ifade ettiği ve kendisinden önceki fiilin sebebini bildirdiği için mef'ulün leh sayılır. Bu yapılar mef'ulün leh sayıldıkları için de mahallen mansub kabul edilirler.
قَدْ يَضْطَرُّ الانْسانُ إلى الكَذِبِ لِكَيْ يُصْلِحَ بَينَ الشخْصَينَ bazen insan iki kişinin arasını düzeltmek için yalan söylemek zorunda kalabilir. لِكَيْ يُصْلِحَ mef'ulün lehtir.
انا احِبُّ طولَ العُمُرِ كَيْ اُحَصِّلَ العِلْمَ ben ilim tahsil etmek için ömrümün uzun olmasını isterim. كَيْ اُحَصِّلَ mef'ulün lehtir.
لِ (Lİ) HARFİNİN DİĞER ÖNEMLİ KULLANIMLARI
لِ her zaman sebeb bildirmek için kullanılmaz bazen de bir şeyi tahsis etmek, özel kılmak,mülkiyet bildirmek için kullanılır.
كتابٌ لك sana ait kitap
Diğer bir kullanımı da cümlenin manasını pekiştirmek ve cümlenin seslendirilmesindeki güzelliğe katkıda bulunmaktır.
فَهْمُكَ للدّرْسِ senin dersi anlaman
اكلُهُ للطّعامِ onun yemeği yemesi
Alıntı..
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder